پوشش زن در تاریخ ایران

هنگامی که خشایارشاه به ملکه «وشی‏» دستور داد که بدون پوشش به بزم بیاید تا حاضران، زیبایی اندام او را بنگرند، وی امتناع نمود و از انجام فرمان پادشاه سر باز زد و به خاطر این سرپیچی، به حکم دادوران، عنوان «ملکه ایران‏» را از دست داد. زن در ایران قبل از اسلام و در دوره ساسانی جایگاه بسیار بالایی داشته و به عنوان یکی از اعضاء مهم جامعه در مسایل مختلف شرکت میکرده است به گونه ای که گاه تصمیم گیریهای نهایی را انجام داده است .تا جایی که چند تن از پادشاهان ایرانی زن بودند که از جمله آنان “آذر میدخت ” دختر خسرو پرویز را می توان نام برد. چادر و شنل از عناصر مهم پوشش زنان ساسانی بوده که ما آن را بر سر ملکه آذرمیدخت، دختر خسرو پرویز که مدتی هم در ایران پادشاهی می کند می بینیم.وی نخستین زن در ایران است که به عنوان پادشاه رسمی و مستقل بر تخت نشست. وی سپس با اجرای قوانین عادلانه، بازسازی زیرساخت‌ها، کاهش مالیات و ضرب سکه سعی در ایجاد ثبات در ایران کرد. در این دوران آرتمیس نخستین زن دریانورد ایرانی است در جنگ با یونانیان با پنج فروند کشتی جنگی که خود فرماندهی آنها را در دست داشت به نیروی دریایی ایران پیوست. در این نبرد ایران موفق به تصرف آتن شد. جیمز لیور(تاریخنگار) می‌نویسد: « در نقش برجسته‌های نینوا چهره‌ی زن ها به ندرت دیده می‌شود در حالیکه چهره مردان فراوان به چشم می‌خورد. دانستن این نکته جالب است که به موجب قانونی که حدود ۱۲۰۰ سال قبل از میلاد وضع شده بود، زنان شوهردار آشوری مجبور بودند در ملاءعام روبنده به چهره داشته باشند.

در زمان داریوش، زنان طبقات بالای اجتماع جز در تخت روان و روپوش دار از خانه بیرون نمی‌آمدند. در نقش‌هایی که از ایران باستان بر جای مانده است هیچ صورت زن دیده نمی‌شود. ملکه ها و زنان اشراف با چادر بودند. چادری که موسوم به چادر ایرانی است همان چادری است که از دوره هخامنشیان استفاده می شده ولی در آن زمان به شکل مستطیل یا مربع بوده است. با گذشت زمان این چادر تغییر کرده و به شکل نیم دایره درآمده است. مردم پارس همچون بسیاری از مردمان روزگاران باستان، جامه های بلند و فراخ را می پسندیدند و زنان و مردان‌ پارسی چون از دیده‌ شدن‌ پوست و تن برهنه شان بسیار شرم داشتند و برخلاف یـونانیان ‌ ‌آن زمـان نمایش تن برهنه شان را کاری برخلاف شرم و بسی زشت و ناروا می دانستند، کوشش داشتند جـامه ای بـپوشتند‌ کـه‌ بلند و فراخ و پرچین باشد تا گذشته از پوشیده بودن همه‌ تن، برجستگی های طبیعی اندام ها نیز پیدا و نـمایان نباشد. ویل دورانت معتقد است نقش پوشش و حجاب زنان در ایران باستان چنان برجسته‌است که می‌توان ایران را منشاء اصلی پراکندن حجاب در جهان دانست. دایره‌المعارف لاروس نیز به وجود حجاب زنان در ایران باستان اشاره می‌کند. در تفسیر اثنی عشری چنین آمده‌است: «تاریخ نشان می‏دهد که حجاب در فرس(فارس) قدیم وجود داشته‌است. با ورود اسلام به ایران به شخصیت زن بیشتر بها داده شد و این جنبه در این دین مبین اسلام به شدت تقویت شده و زن منزلت واقعی خویش را یافته است.در سلسله های مختلف ایران باستان، در دوره ماد، هخامنشی، اشکانی و ساسانی، حجاب در میان زنان معمول بوده است و این حقیقت روشن می شود که با ورود اسلام به ایران، حجاب وارد نشده است و حجاب آنان با توجه به شرایط اقلیمی، اجتماعی، کار و پیشه، سبک و اسلوب خاص داشت. آنچه بر صحت این ادعا گواهی دارد، نوع پوشش آنهاست که می توان آن را در دوران باستان از روی کتیبه های به جا مانده در مکان های باستانی(نقش رستم)، تخت جمشید، نقش رجب و… ، ظروف، تندیس ها و مجسمه های محافظت شده در موزه ها و در دوران بعد از اسلام از طریق منابع و کتاب های معتبر مانند شاهنامه فردوسی که آینه تمام نمای فرهنگ ایران زمین است، مشاهده کرد. شاهنامه، کتاب ملی و حماسی ایرانیان، گرچه مملو از تاریخ حماسی و نظامی ایرانیان باستان است، اما نحوه پوشش زنان آن دوره را نیز در ابیاتی بازگو می کند. در این میان بارها به «پوشیده رویان» در مورد زنان ایرانی اشاره می کند و چندین بار نیز به حجاب «چادر» اشاراتی دارد و نشان می دهد که زنان ما از زمان های باستان دارای چادر بوده اند.از شاهنامه چنین برمی آید که از ابتدای تاریخ، یعنی دوران جمشید و فریدون، زنان ایران «پوشیده روی» بوده اند.

در این دوران یوتاب خواهر آریوبرزن سردار نامدار ارتش شاهنشاهی داریوش سوم بوده است وی در نبرد با اسکندر گجستک همراه آریو برزن فرماندهی بخشی از ارتش را بر عهده داشته است . او در کوههای بختیاری راه را بر اسکندر مقدونی بست. اردشیر پسر بابک با استفاده از ضعف اشکانیان، سلسله ساسانیان را بنیان نهاد و دین زرتشت را دین رسمی کشور قرار داد. زنان در این دوره که احکام دینی زرتشتیان در کشور اعمال می­شده است، همچنان دارای حجاب کامل بودند. زنان در ایران باستان دارای آنچنان ارزش و شخصیتی بودند که حتی در میان ادیان جایی باز کرده بودند و بزرگ و ستودنی قلمداد می شدند ، چنانچه در آیین زرتشت یک روز از سال به نام روز زن نامگذاری شده است. همچنین در سنگ نگاره طاق بستان که قرن سوم میلادی ساخته شده‌است، تصویر آناهیتا الهه آب دیده می­شود که دارای لباس­ های پوشیده و نزدیک به پوشش دوره اشکانیان است. از تفاوت سبک لباس آناهیتا و دو نقش برجسته کنارش که متعلق به دو مرد است میتوان فهمید در این دوره زن­ها بصورت متفاوت از مردان و بیشتر از آنان خود را می­پوشاندند. کلودانه جهانگرد و فیلسوف فرانسوی در این رابطه می نویسد: زنان ایرانی، بیش از تمام کشورهای مشرق زمین مقید به حجاب اند. آنها دوست ندارند حتی چشمان خود را به کسی نشان دهند.

ویل دورانت در کتاب تاریخ تمدن می­نویسد: رنسانس نه یک دوره زمانی، بلکه یک تفکر و شیوه زندگی بود که بر اثر فشارهای حاکمیت غیر عقلانی کلیسا طی سال­های ۱۳۰۰ الی ۱۵۰۰ میلادی با شعار بازگشت به میراث فرهنگی روم و یونان باستان در اروپا شکل گرفت.

این جنبش با ایدئولوژی دنیامحوری و اومانیسم و با هدف حذف خدا (الاهیات) و اخلاقیات (قوانین اخلاقی) از زندگی بشر و مبتنی بر استثمار ساده ­لوحان و بینوایان رنجکش توسط عده‌ای خاص شکل گرفت و تفسیری دیگر از کمال انسان ارائه داد که در آن صرفاً جسم او تقدس یافته و محور و معیار فضیلت معرفی شد. لذا لذت محوری، خصوصاً لذات شهوانی جنسی، اساس سبک زندگی جدید را پایه ریزی کرد. در این تفکر، ارزش زن به اندازه لذت بخشی اوست. هنر رنسانس که عبارت بود از نقاشی، مجسمه‌سازی و ادبیات (رمان­های شهوت انگیز) هنری شهوانی بود که با به تصویر کشیدن بی‌شرمانه‌ی برهنگی جنسی (حتی اندام های جنسی)، بخصوص در زنان به آن شکلی که سرگرم کننده و لذت­بخش باشد، بیشترین خدمت را به این جنبش خصوصاً حاکمان و ثروتمندان نمود. چرا که ابزار هنر در عادی سازی بی حیایی و قبح شکنی امور مقدس اثر بسزایی دارد. از طرفی چون تنها رسانه آن زمان نقاشی و مجسمه سازی بود، این تهاجم فرهنگی از طریق آن ها صورت گرفت. معروف‌ترین هنرمندان رنسانس، لئوناردو دوانیچی، رافائل سانتسیو و میکلانژ بودند.

رسوخ فرهنگ برهنگی در کشور ایران از دوره صفویه آغاز شد. در قرن ۱۱ هجری (۱۷ میلادی) همزمان با گسترش بی‌سابقه روابط سیاسی تجاری ایران با کشورهای اروپایی و حضور بیگانگان در دربار، سبک‌های نقاشی فرنگی(که پس از رنسانس به عرصه‌ی بی‌بند و باری جنسی کشیده شده بود) به ایران راه یافت. ( اوج های درخشان هنر ایران، ریچارد و دیگران)  نقاشان اروپایی به ایران آمده و به نقاشی شاهان و اشراف می‌پرداختند. برخی از نقاشی های این نقاشان اروپایی بر روی دیوار نگاره های چهل ستون باقی است. ثروتمندان، شاهان و درباریان مهم‌ترین مشتریان و سفارش دهندگان بودند و نقاشان ایرانی را برای یادگیری شیوه‌های جذاب و لذت ‌بخش‌تر از صحنه های رزم و بزم و… به اروپا می‌فرستادند. مثلا رضا عباسی، و محمد زمان (او به قدری شیفته غرب شد که مسیحی شده و نام خود را پائولو گذاشت) و… که در کپی برداری از شیوه‌های فرنگی رنسانسی و تلفیق آن با سبک ایرانی مشهور هستند، بیشترین نقش را در ترویج فرنگی سازی هنر ایران و تقویت بنیان‌های مدرنیسم داشتند. برخی از این نقاشان کمال مطلوب خود را در آثار نقاشان رنسانس چون رافائل می‌دانستند لذا به کپی برداری از آثار آنان می‌پرداختند. این روند در زمان قاجار و سپس پهلوی به اوج خود رسید. در این دوره برای اولین بار تصاویری از زنان بدون پوشش کامل و حجاب در برخی دیوار نگارها و پرده‌های کاخ‌های شاهانه (مثلا چهل ستون و…) دیده شد، مسئله تغییر پوشش در ایران، بصورت غیررسمی از دوره قاجار آغاز شد. اولین تغییرات اساسی در پوشش زنان مربوط به زمان ناصرالدین شاه است. ناصرالدین شاه با دیدن بالرین های «سن پترزبورگ» که شلوار بافته‌ی چسبان و نازکی به پا می‌کردند و دامن های بسیار کوتاهی به اندازه یک وجب روی آن می‌پوشیدند، تصمیم گرفت زنهای حرمسرای خود را به این شکل درآورد.

او بعد از بازگشت به کشور دستور داد تا زنان حرمسرا دامن کوتاه بپوشند. در عکس های بجامانده از حرمسرای قاجار، زنان بالاپوشی به شکل سنتی خود دارند؛ اما بجای دامن بلند، دامنی کوتاه همراه با جوراب به تن دارند، نیمی قجری ونیمی اروپایی! البته در هیچ یک از تصاویر زنان این دوره تصویر زنی بدون روسری دیده نمی شود. پوشاک ایرانی ها طی سالهای اولیه ی سلسله ی پهلوی، به طور کلی شبیه پوشاک دوره قاجار بود. اما بدلیل سیاست های غربگرایانه رضاخان و روشنفکران عصر پهلوی تلاش ها برای تغییر سراسری پوشش در ایران آغاز شد. بدین گونه قوم ایرانی که از اعصار باستان اعتقاد به پوشیدگی و مستوری زن داشت و حتی خدایان و الهه‌های خود را در اوج پاکی و قداست می‌پرستید و با قبول دین اسلام و تأکید و تأیید این دین بیش از پیش بر پوشیدگی زنان دقت می‌کرد، تحت فشارهای گوناگون قرار گرفت. سفر رضاشاه به ترکیه (از ۱۲ خرداد تا ۱۴ تیر ۱۳۱۳) نقطه‌ی عطفی در قضیه‌ی کشف حجاب بود. در این سفر رضاشاه با سیاست‌های اسلام‌زدایی آتاتورک آشنا شد . تأثیر این سفر بر رضاشاه آن‌قدر زیاد بود که پس از سفر به مستشارالدوله صادق، سفیر ایران در ترکیه، گفت: «هنوز عقب هستیم و فوراً باید با تمام قوا به پیشرفت سریع مردم خصوصاً زنان اقدام کنیم.

همچنین خطاب به رئیس‌الوزراء (محمود جم) اظهار می‌دارد: «نزدیک دو سال است که این موضوع سخت فکر مرا به خود مشغول کرده است. خصوصاً از وقتی که به ترکیه رفتم و زن‌های آن‌ها را دیدم که حجاب را دور انداخته‌اند… دیگر از هرچه زن چادری است بدم آمده است. اصلاً چادر و چاقچور دشمن ترقی و پیشرفت مردم است.

بعد از اعلام رسمی کشف حجاب در ۱۷ دی ۱۳۱۴ رضاشاه در واکنش به این نگرانی اظهار می‌کند: «ممکن است اقداماتی علیه این کار صورت بگیرد و مسأله عفت و نجابت زن را پیش بکشند، اما نجابت و عفت زن به چادر مربوط نیست. مگر میلیون‌ها زن بی‌حجاب که در ممالک خارجه هستند، نانجیبند؟ از این گذشته همسر من و دختران من در این کار پیش قدم هستند. آنچه که رضاشاه و کابینه اش بعنوان دلایل رفع حجاب اعلام کردند عبارت بود از : خلاف تمدن بودن حجاب، خلاف قانون طبیعت بودن حجاب و اینکه حجاب سبب عدم حضور زنان بعنوان نیمی از مردم جامعه در عرصه کار و فعالیت است. او با ادعای پیشرفت زنان این قانون را وضع می کند.

وقتی همسر اول شاه (فوزیه) بچه دار می شود و رضاشاه می فهمد که نوه اش دختر است، به دیدار عروس و نوه اش نمیرود. فوزیه در مقابل این رفتار رضاشاه به محمدرضا می گوید: «پدر تو که این همه ادعای دفاع از حقوق زنان را می کند حتی اینقدر هم برای من و نوه اش ارزش قائل نبود که بیاید او را ببیند.

این اتفاقات از خاندان قاجار و پهلوی در حالی در ایران رخ می داد که در تاریخ زمانیکه پارسی­ها به وسیله کوروش پادشاه، دولت ماد را از میان برداشته و سلسله هخامنشی را تأسیس کردند. آنها از نظر لباس همانند مادها بودند. در مورد پوشاک خاص زنان این دوره آمده است: پیراهن آنان پوششی ساده و بلند یا دارای راسته چین و آستین کوتاه است. به زنان دیگر آن دوره نیز برمی­خوریم که از پهلو به اسب سوارند. اینان چادری مستطیل بر روی همه لباس خود افکنده و در زیر آن، یک پیراهن با دامن بلند و در زیر آن نیز، پیراهن بلند دیگری تا به مچ پا نمایان است.در همین زمان یکی از زنان این دوره ماندانادختر آژی دهاک آخرین پادشاه ماد که همسر کمبوجیه پدر کوروش شد و از این وصلت کوروش متولد گردید. او در تربیت و نیز انتقال قدرت به کوروش سهم بسیار موثری داشت. ماندان اولین مدرسه جمعی که در آن برگزیدگانی از پسران بودند بنیان می نهد که خود شخصا به دانش آموزان این مدرسه درس حقوق و قانون را می آموخت و به کوروش می آموخت که باید پایه و اساس ظلم و بیدادی را ویران نماید و در هر حال یار و همیار زیردستان باشد.

در این بین کاساندان یا کاساندانه تنها همسر کوروش بزرگ، شهبانوی ایران (ملکه جهان) دختر فرناسپه از شاهدختان و دختر فرناسپه هخامنشی از دودمانی بود که از نجبای پارس محسوب می شدند و پدر واجدادش در چند نسل شاه پارسیان بودند. کاساندان ملکه ۲۸ کشور آسیائی بوده و همواره در کنار همسرش کوروش بزرگ پادشاهی میکرده و پس از او نخستین فرد قدرتمند و سیاستمدار دربار هخامنشیان بشمار می آمده است.

کورش پادشاه، لباس کوتاه تن نما را نمی‌پسندید. او لباس پارسی چین دار و زیر آن یک نیم شلواری می‌پوشید که به شلوار پاکدامنی معروف بود. ویل دورانت  می گوید غالب پارسیان، برهنه بودن، حتی قسمتی از بدنشان را بی‌شرمی می‌دانند و همیشه بلند لباس می‌پوشند. در زمان داریوش حجاب در ایران رواج داشته است تا جایی که ویل دورانت بر این باور است که حجاب در ایران، مبنای حجاب در اسلام بوده‌است.در زمان داریوش، آتوسـا بانویی زیبا بود وهم شاعر و هم ادیب بود و به نوجوانان پارسی درس ادبیات پارسی میداد. به خاطر خرد و اندیشه نیکویش داریوش با ایشان در مسائل مملکتی و سرنوشت ساز مشورت میکرد و نیز به ایشان اعتماد کامل داشت. اگر داریوش به منطقه ای لشگر میکشید شورای سلطنت برای اداره امور کشور تشکیل میشد و رئیس و مافوق همه در راس شورای سلطنت شهربانو آتوسا بود. وی همواره یاور فکری داریوش بزرگ بوده و چندین نبرد بزرگ را شخصا فرماندهی کرده و یا با نقشه های جنگی او انجام گرفته است.

این روزها در جامعه شاهد هستیم  کهاز اینکه کسی به ما بگوید: «چه خوش اندام هستی!» خوشمان می­ آید و تشکر می­ کنیم. اما آیا آن آزادی­ که به دنبالش هستیم این است؟ ما به ارزیابی­ های سطحی دیگران خو گرفته­ ایم و کم­ کم احساس می­ کنیم جا به جا شدنی هستیم (ظاهرمان) را به جای (خود حقیقی­ مان) نشانده­ ایم.

میشل هوئلبک نویسنده فرانسوی است که می گوید: «ما از طریق زور نمی توانیم تندروی دینی را متوقف کنیم، بنابراین بهتر است مسلمانان را فاسد کنیم. نبرد علیه افراط گرایی اسلامی با کشتن مسلمانان میسر نیست و تنها می توان با به فساد کشاندن آنان به پیروزی رسید. باید به جای بمب، دامن های کوتاه و تعدادی گوشواره فرو بریزیم، چون ضعف واقعی مسلمانان در همین جاست.

واقعیت این است آدم و حوا پس از تناول از درخت ممنوعه و از دست دادن پوشش خود، برای حفظ کرامت انسانی خود، به سرعت خود را پوشاندند. آنها می­ خواستند نشان دهند هنوز هم مهم­ترین بخش وجود آنها همان روح است که از جانب خدا آمده است. پوشش مناسب باعث می­شود توجه انسان در این جهان سطحی به حقایق معطوف گردد. یاکوب ادوارد (جهانگرد و طبیب آلمانی) نوشته است : در ایران هنگام صحبت کردن با زنان چادری از طرز تکلم آنها می توان به مقام بلندشان پی برد. آنان در خروج از منزل آزادی بسیاری دارند و علیرغم جدا و مستور بودنشان، به همه ی امور اعمال نفوذ دارند.

در سال ۱۲۸۹ شمسی، پس از آن که دولت روسیه به ایران ضرب الاجلی داد، تجمع عظیمی از بانوان تهرانی در مقابل مجلس شورای ملی برپا شد که هزاران زن چادری، کفن سفید بر گردن انداخته و در این تجمع حضور یافتند. نکته قابل توجه در این تجمع آن که سخنرانان آن زن بودند که عمدتاً در دفاع از مشروطیت و استقلال کشور سخن راندند. یکی از دختران دانش‌آموز در این تجمع مردان را خطاب قرار داده و اشعار زیر را می‌خواند:

ای پسران پدر ناخلف / مرگ به از زندگی بی‌شرف

آنکه در او غیرت و ناموس هست / کی به دلش وحشتی از روس هست

موقع جانبازی و مردانگیست / ترس ز بی‌حسی و دیوانگیست

مـوقع کار است معیت کنید / می‌رود اسلام حمیت کنید

زنان تجمع کننده به این مقدار اکتفا نکرده و برای جهانی کردن صدای اعتراض خود به تلگراف خانه رفتند و تلگرافی مبنی بر شکایت از دولت روسیه تزاری به تمام کشورهای بزرگ مخابره کردند. از جنبه حمایت از دولت مشروطه نیز «بیشتر بانوان با طیب خاطر حاضر شدند با فروش جواهرات و زینت آلات خود قسمتی از بدهی دولت را به روسیه تزاری بپردازند.

موضوع حجاب از تمدن ایلام،حکومت ماد،هخامنشی،اشکانی،ساسانی،ورود اسلام به ایران،طاهریان،صفاریان،سامانیان،غزنویان،سلجوقیان،خوارزمشاهیان وغیره در اعصار تاریخ ایران وجود داشته است. وندی شلیت نویسنده فرانسوی می گوید: این روزها از اینکه کسی به ما بگوید: “چه خوش اندام هستی!” خوشمان می آید و تشکر می کنیم. اما آیا براستی آزادی ای که ما زنان به دنبالش هستیم این است؟” سبالوس (رییس سابق سازمان ملی نمایندگان زنان در نیویورک)می گوید : در جامعه ی ما، زنان مجبور میشوند هر روز برای کسب تایید مردان، در استانداردهای مضحک زیبایی اسیر شوند. ما یک “سطل زباله ی آزادی” درست کردیم و هر چیزی را که فکر میکردیم محدودکننده زنان است در آن انداختیم… زنان! از فکرتان استفاده کنید، نه از اندامتان! ”

مگی نویسنده مقاله “هنر عفت” می گوید : به آسانی نمی توان کاری کرد که مردها به عقاید و ارزش­های شما توجه کنند، اما اگر اجازه ندهید ظاهر شما را زیاد ببینند، مجبور می شوند توجه خود را به باطن شما معطوف کنند.

بعد از پیروزی انقلاب اسلامی زنان در دوره‌های مختلف از تاریخ پرحماسه ایران اسلامی نقش با شکوه و بی‌بدیلی در جامعه ایفا کرد‌ه‌اند.از جمله مقاطع تاریخی که زنان دوشادوش مردان در جامعه ما حضور داشتند انقلاب اسلامی و پس از آن هشت سال دفاع مقدس بود که با هم‌صدایی و همراهی مردان حماسه جاودان را آفریدند. از مهم‌ترین جلوه‌های حضور بانوان ایرانی در دفاع مقدس نقش پشتیبانی و خدماتی آنان و فراهم آوردن تدارکات لازم برای رزمندگان در جبهه‌های جنگ بود. در آغازین روزهای تهاجم دشمن بعثی، بیشتر این خدمات به صورت خودجوش و کمتر سازمان یافته در مراکزی نظیر مساجد، حسینیه‌ها، مدارس و غیره با مشارکت فعال بانوان صورت می‌گرفت. فعالیت زنان مسلمان در ستادهای پشتیبانی جبهه و جنگ به موارد خاصی محدود نمی‌شد و آنها متناسب با توانایی‌هایشان فعالیت‌های متنوعی انجام می‌دادند. همانطور که امام خمینی(ره) درباره نقش‌ آنان در دفاع ‌مقدس‌ می فرمایند: پیروز و سرافراز باد نهضت ‌اسلامی‌ زنان ‌معظم‌ ایران، افتخار بر این ‌قشر عظیمی‌که ‌با حضور ارزشمند و شجاعانه ‌خود در صحنه ‌دفاع، میهن ‌اسلامی‌ و قرآن‌کریم ‌و انقلاب ‌را به ‌پیروزی‌ رسانده ‌و اکنون‌ در جبهه ‌و پشت‌ جبهه ‌در حال‌ فعالیت ‌و آماده ‌فداکاری‌ هستند. زنان ایرانی در هشت سال دفاع مقدس نقش بسزایی داشتند و کمک های زیادی در پیشرفت و موفقیت عملیات رزمی داشتند. مهمترین خدمات آن ها عبارتند از:

۱– پرستاری از سربازان مجروح در بیمارستان ها
۲– حضور در خط مقدم جبهه در سال های اول جنگ
۳– حفظ حریم خانواده در غیاب همسران رزمنده
۴– تشویق برادران، همسران و فرزندانشان به حضور در جبهه
۵– تهیه آذوقه و پوشاک برای رزمندگان

در طول ۸ سال دفاع مقدس۲۲ هزار و  ۸۰۸ امدادگر و۲ هزار و ۲۷۶ پزشک زن به جبهه‌ها اعزام شدند.زنان قهرمان ایران ۶ هزار و ۴۲۸ نفر شهیده در طول سال های دفاع مقدس تقدیم اسلام کردند که بیشتر آنها در بمباران و موشک باران شهرها به شهادت رسیده‌اند و ۵۰۰ نفر از این افراد، رزمنده بودند.تعداد کل جانبازان زن ۵ هزار و ۷۳۵ نفر است که از این تعداد ۳ هزار و ۷۵ نفر بالای ۲۵درصد جانبازی دارند.در گیلان غرب، یک زن، چند سرباز عراقی و در شادگان، چهار شیر زن، هشت سرباز بعثی را به اسارت درآوردند.خانم فاطمه نواب صفوی، به همراه گروه چریکی شهید چمران و در ناحیه سوسنگرد، اسلحه به دست گرفت و جنگید.یک زن سوسنگردی با آرد مسموم نان پخت و با آن تعدادی از عراقی ها را از پای درآورد. جمهوری اسلامی ایران با داشتن الگوی مشارکت زن در هنگامه دفاع و صحنه های نبرد در صدر اسلام، زنان را برای انجام امور مهم در هشت سال دفاع مقدس سازماندهی و به کارگیری می نمود. زنان ایران با یادآوری رفتار و سیره حضرت زهرا (س) و حضرت زینب (س)  و دیگر زنان قهرمان صدر اسلام، به وظیفه الهی وانسانی خویش در طول دفاع مقدس عمل کردند و اگر نبود صبوری، عزم ، همت، ایثارگری و کمک رسانی آنها چنین مقاومت پیروزمندانه ای در آن دوران شکل نمی گرفت.

بعد از اتمام جنگ تحمیلی زنان در اقتصاد خانواده نقش کلیدی و مؤثری دارند و الگوی مصرف خانواده را مدیریت می‌کنند و بر اساس فرهنگ ارزشمند ما، زنان ایرانی نیز در اقتصاد خانواده و مدیریت اقتصادی نقش مهمی دارند.   در رأس خانواده همین زنان قرار دارند. زنانی که حمایت کننده همسران خود بوده و مادرانی که نقش مهمی را در تربیت کودکان بازی می کنند. قسمت اعظمی از کارآفرینی در دست زنان جامعه ما است. بسیاری از کارگاه های تولیدی توسط همین بانوان اداره شده و خیل عظیمی در آن ها مشغول به کار هستند. در این عصر زنان به عنوان پیشگامان ملت شناخته می شوند. براساس گزارش دبیر کل سازمان ملل، زنان نیمی از منابع انسانی را تشکیل می‌دهند که بزرگترین منبع انسانی همگام با مردان به شمار می‌روند. زنان به عنوان کلید توسعه، ثبات و کیفیت زندگی در خانواده برشمرده می شوند که نقش هایی از جمله همسر، رهبر، مدیر، حسابدار و از همه مهم‌تر مادر را بر عهده دارند.

جامعه مادی و غربی به این دلیل که به بعد انسانی انسان توجه نمی کنند و تنها به ابعاد مادی انسان توجه می کنند، به جنبه های روحی کمتر می پردازند و با کارهای مختلفی که برای زن و انسان تعریف می کنند، معمولا تعالی و آرامشی که باید در کنارش داشته باشد، وجود ندارد. در اسلام به جنسیت زن نیز توجه ویژه ای شده است، در اسلام گفته نشده به خاطر زن بودن در خانه بمانید و کاری جز بچه داری نداشته باشید و نقشی در اجتماع نباید داشته باشید و نقش زن تنها مربوط به جنسیت می شود. زنان در جامعه در نقش هایی چون پزشک، مهندس، مدیر، اعضای شورای شهر،فرماندار و… به ایفای نقش می پردازند. در حال حاضر ایران بیش از ۳ میلیون و ۲۰۰ هزار دانشجو دارد که از این تعداد حدود ۵۰ درصد دختر و بیش از ۷۵۰ هزار دانشجو در مقاطع تحصیلات تکمیلی فعال هستند. تقریباً ۳۰ درصد از اعضای هیئت علمی ما، دانش‌پژوهان زن هستند.

نویسنده:دکتر مهدی شیرمحمدی عضو هیئت علمی دانشگاه محقق و پژوهشگر

نوشته شده توسط: admin